Zr.Ms. Karel Doorman: het grootste schip ooit gebouwd door Damen Naval

Damen Naval heeft de afgelopen jaren heel wat unieke schepen mogen afleveren. Zr.Ms. Johan de Witt, Zr.Ms. Karel Doorman en ARSV Nuyina zijn er slechts drie van, maar wat ze met elkaar gemeen hebben, is dat Joop Noordijk voor alle drie de Projectdirecteur was. Hier vertelt hij over het grootste schip van de Koninklijke Marine én het grootste schip dat ooit door Damen Naval is gebouwd: het indrukwekkende Joint logistic Support Ship (JSS) Karel Doorman.

Zr.Ms. Karel Doorman is een graag geziene gast bij internationale oefeningen. Zo nam het schip in maart 2023 nog deel aan de Joint Viking-oefening in Noorwegen, waaraan meer dan 20.000 soldaten, 50 vliegtuigen en 40 schepen uit 9 landen meededen. Vorig jaar was het JSS drie maanden lang het vlaggenschip van Standing NATO Maritime Group 1 (SNMG1), een steeds wisselende rol die momenteel door Zr.Ms. Tromp wordt vervuld. Al met al heeft het acht jaar oude schip een indrukwekkende staat van dienst en dat verbaast Joop eigenlijk niets.

“Zr.Ms. Karel Doorman is een bijzonder schip en het was een bijzonder project om leiding aan te geven. Het was een project dat zeker zijn uitdagingen had, vooral omdat het zo’n groot schip en dus ook een groot project was”, vertelt Joop. “In de piekperiode van engineering werkten er wel 150 mensen aan het project. Op het hoogtepunt van de productie waren dat er tussen de 700 en 800. Maar al dat harde werk heeft een prachtig schip opgeleverd.”

De primaire taak van de Karel Doorman is het bevoorraden op zee van andere marineschepen. Hiervoor is het schip uitgerust met twee masten die vloeistoffen zoals brandstof en drinkwater naar het ontvangende schip kunnen overbrengen. Daarnaast kunnen er via een kabel tussen de schepen ook pallets met voedsel of munitie uitgewisseld worden of kunnen de goederen overgebracht worden met een helikopter.

In het schip is een hangaar met ruimte voor twee Chinook helikopters met gespreide rotors of zes NH90-helikopters met gevouwen rotorbladen. Onder het vliegdek bevindt zich het voertuigendek waarmee het schip voertuigen en materialen kan vervoeren. Aan de achterzijde van het schip bevindt zich een roll-on-roll-off-klep om de voertuigen snel te kunnen laden en lossen. Daar bevindt zich ook een zogenaamde “Landing beach”, een soort laadklep om Landing Craft Units te bevoorraden. Verder is er ruimte voor 300 personen aan boord, inclusief de eigen bemanning van ongeveer 150 personen.

Bijzonder detail is dat het schip dezelfde mast heeft als de vier Offshore Patrol Vessels (OPVs) die Damen Naval in dezelfde periode heeft gebouwd. Sterker nog, de mast van het JSS was in eerste instantie bestemd voor één van de OPVs. “De levering van de mast voor de Karel Doorman werd vertraagd, waardoor de mast mogelijk niet op tijd geplaatst kon worden voor de oplevering aan COMMIT”, herinnert Joop zich. “Daarom is besloten een OPV-mast aan te passen naar de specificaties van de Karel Doorman.”

“Het dok heeft diepgangsbeperkingen, dus het schip mocht niet te zwaar worden, anders konden we het niet meer opdrijven”, herinnert Joop zich. “We konden in het dok opbouwen tot een bepaald niveau. Daardoor is het schip al in een vrij vroeg stadium uit het dok gekomen en langs de kade komen te liggen, waar we verder konden gaan met de rest van de bouw.”

Op 22 juli 2013 vertrok het schip naar Vlissingen om verder te worden afgebouwd. Het JSS kon nog niet op eigen kracht varen en werd gesleept door de grote sleepboot Eide Wrestler. Om over de Donau te manoeuvreren, werd de hulp ingeroepen van een tweede én zeer bijzondere sleepboot. Joop: “Multraship uit Terneuzen had door Damen in Galați twee nieuwe sleepboten laten bouwen, die in dezelfde periode werden opgeleverd. Ik had contact gehad met directeur Leendert Muller en gevraagd of één van de twee sleepboten iets langer in Galați kon blijven om ons te helpen met de Karel Doorman. Dus een Zeeuwse sleepboot gebouwd door Damen heeft ons geholpen de rivier af te komen.”

Terwijl de Karel Doorman over de Donau voer, was er een kleine bemanning aan boord om ervoor te zorgen dat alles goed verliep. Joop zelf zat in de auto. “Ik ben samen met Aurelian Nistor van DSGa achter het schip aangereden om het schip te begeleiden tot het einde van de Donau. Het schip is zo groot dat we hem steeds boven de boomtoppen uit zagen steken. In de Donau zit bij Tulcea een vrij scherpe bocht en omdat de Karel Doorman een lange sleep was, was het best een uitdaging. Maar het is allemaal goed gegaan.” Gelukkig verliep de operatie zonder problemen en arriveerde het schip op 16 augustus 2013 in Vlissingen voor de afbouw én de officiële doop.

Het logistiek ondersteuningsschip is het vierde schip van de Koninklijke Marine dat vernoemd is naar schout-bij-nacht Karel Doorman die in 1942 omkwam tijdens de Slag in de Javazee.  Tijdens de kiellegging op 7 juni 2011 werd al een tipje van de sluier opgelicht over de toekomstige naam toen een gouden tientje uit 1889 werd ingelast; het geboortejaar van de zeeheld. Op 27 februari 2012 werd de naam van het nieuwe schip officieel bevestigd door Commandant Zeestrijdkrachten viceadmiraal Matthieu Borsboom bij de 70-jarige herdenking van de Slag in de Javazee.

Iets meer dan twee jaar later, op 8 maart 2014, vond de officiële doop plaats met toenmalig Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert als doopster. Het was de grootste doop ooit georganiseerd door Damen Naval. Op een verrassend zonnige en warme dag verzamelden zich zo’n 1300 gasten op Vlissingen-Oost. “Er stonden grote tribunes op Kade E en we hebben echt geboft met het weer. Het was een spectaculair event met mariniers die vanaf het schip en vanuit een kraan kwamen abseilen. Daarna was er feest aan boord”, vertelt Joop.

De volgende mijlpaal op de planning waren de proefvaarten. “Het is altijd spannend als het schip voor de eerste keer van de kant afgaat”, aldus Joop. “Het is bijzonder dat je dat punt hebt bereikt, dat gaat niet vanzelf, dus het feit dat je het voor elkaar krijgt, is heel bijzonder. De eerste dag zijn we op de Westerschelde gebleven, omdat je er toch zeker van wilt zijn dat alles werkt.  Daarna zijn we naar de diepere wateren bij de zuidkust van Engeland gevaren.”

Tijdens de Wereldhavendagen in Rotterdam op 4 september 2014 werd het schip officieel overgedragen aan Defensie, en bijna meteen daarna ging Joop al druk aan de slag met zijn volgende project: het ontwerp en de bouw van ijsbreker en onderzoeksschip Nuyina voor Australië. “Wat leuk is aan dit soort projecten, is dat de schepen minstens dertig jaar rondvaren en vroeg of laat word je er weer mee geconfronteerd”, concludeert Joop. “Zodra ik Johan de Witt, Karel Doorman of Nuyina hoor, spitsen mijn oren zich. Het zijn toch nog steeds ‘mijn’ schepen. Ik ben van 2009 tot en met 2014 continu bezig geweest met de Karel Doorman. Het is geen project waarvan je er tientallen doet. Het feit dat ik er al drie heb gedaan is redelijk uniek.”

De 62-jarige Joop heeft nog een paar jaar te gaan voordat hij met pensioen kan en het vierde grote project van zijn carrière is al aan de horizon te zien, maar daarover volgt later meer.