Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Van alle door De Schelde gebouwde, nog varende schepen, is de voormalige 88-jarige veerboot Koningin Emma stellig de oudste. Als overzetboot van de Provinciale Stoombootdiensten (PSD) deed het schip 35 jaar trouwe dienst om uiteindelijk in 1968 verkocht te worden. Maar de Koningin Emma is terug. Hopelijk nog dit jaar krijgt het schip een mooi plekje in de Dokhaven in het Scheldekwartier, de plek waar het destijds ook is gebouwd en in 1933 te water is gelaten. De Koningin Emma wordt o.a. een bed & breakfast. Arjan van Gelder beheert samen met drie andere enthousiaste hoeders van de rijke PSD historie de website www.psdnet.nl. Hij noemt de site zelf “een standaardwerk over de PSD”.
Bestemming: Vlissingen. De Koningin Emma voor de Walcherse kust op weg naar Vlissingen. Foto: PSDnet.nl
Er is op de site een schat aan informatie te vinden over de geschiedenis van de voormalige veerdienst. De mannen van psdnet.nl namen vorig jaar september het initiatief om de Koningin Emma terug naar Zeeland te halen vanuit Scheveningen, waar het schip sinds 1975 werd gebruikt als sportvissersboot. Dit lukte na het vinden van een investeerder en met de medewerking van de gemeente Vlissingen. Op 31 maart jl. is het schip op een zonovergoten dag langs de Noordzeekust teruggevaren naar Vlissingen.
"Wonderlijk genoeg overleefde ze de sloop en kwam in Rotterdam te liggen"
Net als haar zusterschepen de Ooster-Schelde en de Prins Willem I werd de Koningin Emma (bouwnr. 197) als 49 meter lange zijladingsveerboot gebouwd bij De Schelde. Nederland zat midden in de crisisjaren en in het offertetraject bleek de werf de duurste aanbieder te zijn voor de bouw. “De gemeente Vlissingen heeft toen, om de order veilig te stellen, het verschil tussen de goedkoopste en de duurste aanbieder bijgelegd”, vertelt Arjan. “De Schelde kon de opdracht namelijk goed gebruiken, want er was weinig werk op de werf. Daarom werden de veerboten op de werkvloer de crisisbootjes genoemd.”
Arjan vertelt dat er nog een mysterie ontrafeld moet worden rond de Koningin Emma. Het schip werd namelijk, evenals zusterschip de Ooster-Schelde, in juni 1933 ’s ochtends in alle vroegte te water gelaten; opmerkelijk, want gewoonlijk liet De Schelde in die dagen haar schepen ’s zaterdags om 12 uur ’s middags te water, zodat zoveel mogelijk mensen van de stapelloop getuige konden zijn. “We zijn er nog niet achter waarom daar voor de Koningin Emma en de Ooster-Schelde van werd afgeweken. Ook is er niet heel veel bekend over de bouw zelf; we hebben tot nu toe ook geen foto’s kunnen vinden van de bouwwerkzaamheden en van het originele interieur van het schip.”
De Koningin Emma en haar zusterschepen Ooster-Schelde en Prins Willem I gebroederlijk naast elkaar aan de kade bij De Schelde. Foto: PSDnet.nl
Vrijwel direct na aankomst bij Scheepswerf Reimerswaal in Vlissingen-Oost op 31 maart jl. werd begonnen met de restauratie en verbouwing van de voormalige PSD-veerboot. Foto: PSDnet.nl
De Koningin Emma had een bewogen leven. “In de aanloop naar de capitulatie werd het schip in de oorlog door de Koninklijke Marine ingezet als mijnenlegger”, weet Arjan. “Tijdens de oorlog was het een van de twee PSD veerboten die zijn blijven varen, hoewel het schip een paar keer onder vuur heeft gelegen. Het is als hulpboot gebruikt tijdens de Ramp van 1953, onder meer om evacués vanuit Zierikzee naar Dordrecht te vervoeren. En tijdens de bouw van de stormvloedkering in de jaren tachtig was de Koningin Emma een logementschip van Rijkswaterstaat voor de bouwers van de kering.”
“Na de Zeeuwse carrière is het schip op een scheepssloperij in Nieuw-Lekkerland terechtgekomen. Wonderlijk genoeg overleefde ze de sloop en kwam in Rotterdam te liggen waar het schip een drijvend bordeel werd en de huidige naam Estrella kreeg. Hierna heeft ze altijd als sportvissersboot gevaren vanuit Scheveningen.
Luctor et Emergo is dus waarlijk van toepassing op deze boot.” Op dit moment ligt de Koningin Emma bij Scheepswerf Reimerswaal in Vlissingen-Oost, waar ze grondig wordt gerenoveerd en gerestaureerd. Er komen onder meer tien hutten op het achterdek waar zich vroeger de tweede klasse salons bevonden.
Die zijn in de jaren als bordeel verdwenen. De hutten zijn bestemd voor de gasten van de toekomstige bed & breakfast aan boord. Het schip krijgt daarnaast een bescheiden horecafunctie, er komen onder meer zitjes met parasols. De mannen van psdnet.nl gaan de nog oorspronkelijke ruimtes aan boord, zoals de brug, de twee salons eerste klasse en de machinekamer, in oude luister herstellen en verder verfraaien met oude PSD foto’s en PSD attributen en deze vervolgens regelmatig openstellen voor publiek. “We willen die echte oude PSD sfeer van de jaren vijftig weer terughalen.”
"We willen die echte oude PSD sfeer van de jaren vijftig weer terughalen"
Dat in het schip nog het originele houtsnijwerk uit 1933 zit, zal daar volgens Arjan zeker bij helpen. Hij is opgetogen dat het oudste nog varende, door De Schelde gebouwde schip is gered en terug is in Zeeland en in het bijzonder de bakermat Vlissingen. “Er was eigenlijk in Zeeland niks tastbaars meer terug te vinden dat herinnert aan de destijds zo belangrijke veerdiensten van de PSD, behalve de unieke getijdensteiger in Katseveer, die echter in slechte staat verkeert.” De Koningin Emma, de Ooster-Schelde en de Prins Willem I werden destijds gebouwd om dienst te doen op de minder drukke lijnen van de PSD.
Arjan van Gelder aan boord van de Koningin Emma tijdens de tocht van Scheveningen terug naar Vlissingen.
De Koningin Emma voer aanvankelijk tussen Terneuzen en Hoedekenskerke en later tussen Katseveer en Zierikzee. “Het pontje werd overbodig toen in 1965 de Zeelandbrug gereedkwam. Het is toen nog een paar jaar reserveboot geweest tot het in 1968 werd verkocht.” Arjan heeft hart voor de PSD maar ook voor De Schelde. “Een oom werkte in de werkplaats van de PSD en mijn grootvader A.J. van Gelder heeft zijn hele leven bij De Schelde gewerkt. Die begon er in 1916. Als jochie van veertien moest hij aangroeisels van ingedokte schepen af schrapen. Maar hij heeft zich weten op te werken tot hoofdingenieur op de Tekenkamer. Hij heeft veel tewaterlatingen tot in detail voorbereid, zo ook die van de legendarische Willem Ruys.”