Museum Scheldewerf: 150 jaar maritiem meesterschap

Het hart van de Nederlandse marinebouw klopt nog altijd in Vlissingen. Tegenover het historische hoofdkantoor van Damen Naval vertelt Museum Scheldewerf het verhaal van 150 jaar maritiem meesterschap. Hier zetten het echtpaar Marian Koolwijk en Doeke Roos (zie foto hierboven), samen met een hechte groep vrijwilligers, zich in om dit erfgoed te bewaren en de 150^e verjaardag van de Koninklijke Maatschappij De Schelde voor te bereiden.

Het museum bevindt zich in het Scheldekwartier, in de voormalige verbandkamer van de werf. Later fungeerde het gebouw als ontmoetingsplaats voor de vakbonden en ondernemingsraad, maar ook zij verlieten uiteindelijk het pand. “Dit gebouw stond leeg en was rijp voor de sloop,” zegt Marian Koolwijk. “We wisten dat we iets moesten doen om het te behouden.”

De stichting Scheepsbouw-geschiedenis Vlissingen, opgericht in 2009 om terrein en collectie te beschermen, groeide uit tot de museumstichting. Na een succesvolle crowdfunding actie werd het pand in 2022 volledig eigendom van de stichting. “We zien onszelf als beheerders,” vertelt Marian. “Generaties hebben hier hun leven aan de werf gewijd. Zij verdienen het om herinnerd te worden.”
De geschiedenis van De Schelde begint in 1875. In de eerste jaren bouwde de werf stoommachines, marineschepen en passagiersschepen voor de Rotterdamsche Lloyd. “Eigenlijk is het een hele mooie geschiedenis van de industriële ontwikkeling,” zegt Doeke. “Van stoom, diesel en turbines, maar ook van de mensen die ze maakten.”

In het museum nemen gereedschap, machines, scheepsmodellen, blauwdrukken en kunstwerken de bezoekers mee door het hele proces, van ontwerp tot tewaterlating. De jubileumtentoonstelling vertelt het verhaal van de werf vanaf de eerste dagen tot de huidige rol van Damen Naval in Vlissingen. De voorbereidingen starten al in augustus, maar de officiële opening vindt plaats op de verjaardag zelf, 8 oktober, met die avond een lezing door Arjan van Gelder.

Toen de stichting het gebouw in 2021 overnam, verkeerde het bijna in verval. Doeke, tevens bestuurslid bij Stadsherstel Vlissingen, schrijft de redding toe aan lokale steun. “Het was ook geluk,” zegt hij. “De woningcorporatie wilde hier investeren en wij konden het verhaal vertellen.”

Veel objecten zijn bij toeval bewaard gebleven. Buiten staan enkele van de oudste scheepsbouwstukken, waaronder een negentiende-eeuwse stoommachine en een handmatige schaar voor staalplaten. Veel stukken behoren tot wat het museum beschrijft als de officiële A-collectie van Damen Naval, in bruikleen bij het museum. De B-collectie is in de loop der jaren aangevuld met schenkingen van oud-medewerkers en hun families. “Als iemands grootvader overlijdt en de zolder wordt opgeruimd, weten ze ons te vinden,” aldus Marian.

Onder de vrijwilligers zijn veel oud-werknemers met persoonlijke herinneringen van toen ze in de jaren vijftig en zestig begonnen; toen de werf het bruisende hart van de stad was. “Bijna iedereen hier heeft er gewerkt,” zegt Doeke. “Ze hebben de stakingen meegemaakt, de veranderingen, de oude werkwijze.”

Een van de meest curieuze stukken is een plastic zakje met verfschilfers van de Willem Ruys. Het schip verging na een brand voor de kust van Afrika, toen het als de ‘Achille Lauro’ in Italiaanse handen was. “We kregen dat zakje met een briefje erbij,” vertelt Doeke. “Een Nederlandse sleepboot was erbij, haalde mensen aan boord en voer terug naar Rotterdam. Op de boeg zat nog verf van de Willem Ruys, en die is eraf geschraapt. Zo ver gaat dat.” Marian vult aan: “Kleine dingen zijn belangrijk. Ze laten zien hoeveel mensen erom gaven.”

Sporen van de werf zijn ook zichtbaar in de stad. Verschillende historische gebouwen zijn dankzij lokale initiatieven behouden, andere zijn verloren gegaan. Doeke erkent dat erfgoed en ontwikkeling soms botsen. “Je hebt mensen nodig die de mogelijkheden zien,” zegt hij. “De grote kraan, de Zware Plaatwerkerij, de Timmerfabriek, de Machinefabriek: dat zijn iconen. Dit museum bewaart de verhalen erachter.”

Voor Marian en Doeke is het museum ook een ontmoetingsplek. “We willen dat mensen zich herinneren wat hier is opgebouwd,” zegt Marian. “Niet alleen schepen, maar ook een manier van samenwerken.”

Met de jubileumtentoonstelling willen ze verleden en toekomst verbinden. “De tentoonstelling is min of meer chronologisch opgebouwd,” aldus Doeke. “Op de laatste wand komt Damen Naval aan bod, met enkele schepen die de afgelopen 25 jaar zijn gebouwd. Daarmee geven we ook een blik vooruit.”

Medewerkers van Damen Naval kunnen de tentoonstelling gratis bezoeken op vertoon van hun personeelspas.

Museum Scheldewerf is geopend op woensdag, vrijdag en zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur.
De officiële opening van de jubileumtentoonstelling vindt plaats op 8 oktober 2025.