Damen Naval maakt deel uit van EUROGUARD: een project dat een schip ontwikkelt dat autonome operaties in kustgebieden kan uitvoeren. Dit project wordt gefinancierd door het European Defence Fund (EDF) en omvat een samenwerking van 23 bedrijven uit 10 EU-lidstaten. Het EUROGUARD-project ging in december 2023 van start.

Onlangs werd een belangrijke mijlpaal gehaald: de kiellegging van een 45 meter lange MSAS (Medium-size Semi-Autonomous Surface vessel) op 27 mei bij Baltic Workboats in Estland. En dus is het een goed moment om meer te horen over de rol van Damen Naval binnen EUROGUARD van Project Manager RD&I Marcel Elenbaas en Process Architect Koen Droste. Marcel is verantwoordelijk voor de Nederlandse scope van EUROGUARD; Koen is de technisch leider voor de systeemarchitectuur van het project.

Marcel Elenbaas. Marcel Elenbaas.

MSAS: symbool voor Europese samenwerking
Marcel vertelt over de eerste en meest tastbare deliverable van het project. “Dit is de MSAS, het demonstratieplatform dat gebouwd, getest en gevalideerd zal worden. Het wordt een semi-autonoom schip, wat betekent dat er nog steeds bemanning aan boord is, maar dat de systemen waar mogelijk autonoom of op afstand bestuurd functioneren; afhankelijk van de missie en de weersomstandigheden. Indien nodig kunnen die functies worden overgenomen door personeel aan boord of op afstand.”

De MSAS is in meerdere opzichten bijzonder. “Het is niet een aangepaste patrouilleboot, bijvoorbeeld. Het is een volledig nieuw scheepstype”, verduidelijkt Marcel. “Bovendien staat het symbool voor een nieuwe manier van samenwerking tussen Europese lidstaten, waarbij veel werven en technologieaanbieders zijn betrokken. Omdat dit een nieuwe manier is om een nieuw type schip te creëren, vraagt dit om een nieuwe vorm van ontwerparchitectuur.”

Introductie van GENSA
Die nieuwe ontwerparchitectuur is precies waar Damen Naval aan bijdraagt. Tegen verwachtingen in bouwt Damen de MSAS namelijk niet zelf. In plaats daarvan ontwikkelt Damen een generieke architectuur. “Die heet GENSA: Generic European Naval System Architecture”, licht Koen toe. “Het is een methodologie om deze schepen te ontwikkelen en bouwen, die ons helpt om samen met klanten betere specificaties te definiëren voor de volgende generatie schepen. Het is een manier van denken die je kunt zien als: eerst het probleem goed begrijpen, voordat je direct in een oplossing duikt.”

“Als we eerst de architectuur hadden ontwikkeld en pas daarna de schepen, zou het project dubbel zo lang duren. Daarnaast missen we, door parallel te werken, geen nieuwe technologieën die zich tijdens het project ontwikkelen.” Koen Droste

Koen legt verder uit: “Deze ontwikkelingen hebben twee doelen. Ten eerste willen we een methode bieden die de eisen van de klant koppelt aan een architectuur die voor MSAS-achtige systemen is gedefinieerd. Dat helpt dit proces bij de klanten, in dit geval de Europese lidstaten, te standaardiseren en stroomlijnen. Ten tweede legt GENSA een roadmap vast waarin we, voor die gestandaardiseerde architectuur, de ontwikkeling van nieuwe capaciteiten en technologieën in de tijd vastleggen. Dat gebeurt nu al binnen dit project.”

De combinatie van beide is cruciaal. Niet alleen wordt het zo mogelijk om eisen te koppelen aan een architectuur en de definitie van die eisen te verbeteren. Door die koppeling kan ook de beschikbare technologie, vastgelegd in de roadmaps, worden benut om snel inzicht te krijgen in de laatste mogelijkheden die de industrie te bieden heeft.

Team photo at the keel laying ceremony on 27 May 2025. Team photo at the keel laying ceremony on 27 May 2025.

“Daarbovenop breiden we de architectuur uit met methoden om ontwerpen meer geautomatiseerd te verkennen, met behulp van scheepsynthesemodellen en trade space exploration-technieken”, aldus Koen. “Al met al is het een heel pakket aan functionaliteit om innovatie te versnellen en samenwerking te stimuleren door een gemeenschappelijk platform te bieden. Deze ontwikkelingen zijn nu volop gaande. In februari van dit jaar bereikten we de mijlpaal waarbij de structuur van de GENSA-architectuur en de belangrijkste elementen daarin zijn gedefinieerd. Om dit op tijd te realiseren, voor zo’n abstract onderwerp in een groot consortium, is echt een prestatie van het hele projectteam.”

De twee deliverables van EUROGUARD lopen parallel. Waarom? “Als we eerst de architectuur hadden ontwikkeld en pas daarna de schepen, zou het project dubbel zo lang duren. Daarnaast missen we, door parallel te werken, geen nieuwe technologieën die zich tijdens het project ontwikkelen”, aldus Koen.

Koen Droste. Koen Droste.

Afstemming & interoperabiliteit
Vanuit pan-Europese samenwerking is de creatie van GENSA op twee manieren belangrijk. De eerste is dat “we in Europa de interoperabiliteit en afstemming tussen marines moeten verbeteren. Tegelijkertijd opereren die marines in heel verschillende gebieden”, verduidelijkt Koen. Inderdaad: Baltische operaties stellen andere eisen dan bijvoorbeeld activiteiten in de Middellandse Zee. “Het feit dat deze schepen een breed scala aan activiteiten en missies moeten uitvoeren, benadrukt het belang van afstemming en interoperabiliteit waar dat mogelijk is.”

Marcel vult aan: “Met GENSA kunnen we die verschillende concepten van operaties, de zogenaamde CONOPS, op elkaar afstemmen. We kunnen onderscheiden wat overal hetzelfde is, en wat verschilt door geografische omstandigheden of andere redenen. Dat betekent dat we in Europa heel concreet samen kunnen werken om eisen en oplossingen te harmoniseren.”

Missie-modulariteit
Het tweede voordeel van Damen Naval’s werk aan GENSA hangt samen met de snelle technologische ontwikkelingen. “Het idee van GENSA is om een oplossing te bieden tussen de verschillende lidstaten en hun marines”, legt Koen uit. “De industrie kan nieuwe technologische ontwikkelingen aandragen, en lidstaten kunnen de integratie van nieuwe standaarden in de ontwerpen faciliteren.”

"Met GENSA kunnen we onderscheiden wat overal hetzelfde is, en wat verschilt door geografische omstandigheden of andere redenen. Dat betekent dat we in Europa heel concreet samen kunnen werken om eisen en oplossingen te harmoniseren.” Marcel Elenbaas

“Dat gaat om systeemmodulariteit en dus ook missiemodulariteit – het begrijpen van de behoeften van verschillende lidstaten”, voegt Marcel toe. “Dat vraagt om verschillende missiemodules met specifieke capaciteiten. Het samenbrengen van die ideeën in één methodologie, één generieke architectuur die GENSA heet, voegt echt waarde toe aan deze Europese maritieme ontwikkelingen.”

Nog een primeur: een gedeeld eisenbeheersysteem
Naast Damen’s werk aan GENSA kent het EUROGUARD-project nog een primeur voor de Europese defensie-industrie: de creatie en implementatie van een gedeeld informatiemanagementsysteem. “We verzamelen alle informatie uit het EUROGUARD-project en bouwen daar een groot model van met behulp van het platform JAMA Connect. Dit maakt het eenvoudiger en sneller om gegevens actueel te houden en de juiste weergaven te bieden voor specifieke stakeholders”, zegt Koen. “Voor zover ik weet is dit het eerste en enige EDF-programma dat een gedeeld eisenbeheersysteem gebruikt. Een model waarin zo’n 180 deelnemers op digitale wijze kunnen samenwerken is een hele prestatie. Wij bij Damen hebben een belangrijke rol gespeeld bij het opzetten van dit JAMA-platform.”

Tot slot…
Een goede illustratie van het collaboratieve karakter van EUROGUARD zijn de projectworkshops, meestal tweedaagse evenementen, die sinds de start van het project elke zes maanden plaatsvinden. “Deze workshops zijn meer dan alleen luisteren naar PowerPoint-presentaties; het zijn democratische en interactieve sessies met discussies over eisen, oplossingen en over hoe verschillende technologiegebieden de volgende fase van het project benaderen. Dat geeft echt vorm aan de samenwerking; het is uniek”, zegt Koen.

“De workshops zijn ook een goede manier om de lidstaten erbij te betrekken; voor hen is samenwerken op dit soort projecten nieuw. Bovendien brengt het alle technische specialisten uit verschillende disciplines, van voortstuwing tot autonomie en cyberveiligheid, samen in één ruimte. Dat geeft alle projectdeelnemers een beter begrip van hoe je kunt samenwerken”, sluit Marcel af.

Naar overzicht